خواف شناسی (6)
@Khafema

مدرسه نظامیه در خواف قرن چهارم هجری

خواف آن قدر از نظرعلمی وفرهنگی مورد توجه بوده است که خواجه نظام الملک(۴۰۸-۴۸۵ه) وزیرمقتدر الب ارسلان وملکشاه یکی از مدارس نظامیه را که در عهدخود از حیثیت علمی والایی برخورداربوده است در خردگرد خواف تاسیس کند.

تاریخ تاسیس این نظامیه مقارن سالهای نخستین وزارت خواجه یعنی سال ۴۵۵ دانسته اند و اگر بدانیم که نظامیه های آن عصر که گونه ای دانشگاه به حساب می آمدند در قلمرو پهناور سلطنت الب ارسلان فقط درشهرهای نیشابور- بغداد- اصفهان- آمل- بصره- بلخ-جزیره ابن عمر- مرو- خردگردخواف موصل وهرات تاسیس یافته اند می توان ازاهمیت علمی حوزه خواف تصویری روشن داشت.

موجبات دیگری که احداث بنای نظامیه را در خواف می تواند توجیه کند نخست این که حوزه خواف از مراکز مهم نفوذ اهل سنت و پیروان مذهب حنفی بود و عمیدالملک کندری (متوفی ۴۵۶) وزیر سلف نظام الملک با تعصب خاصی میدان تبلیغ واشاعه این مذهب را برای آنان بازگذاشته بود.
نظام الملک که به همان اندازه در دین تعصب داشت و اصولا نظامیه ها را پایگاههایی برای ترویج مذهب می دانست یکی از این مدارس را در خواف دایر کرد که عملا به یاری مذهب محبوب خویش قیام کند.
علت دیگر این که خواجه از اشاعه مذهب اسماعیلیه ونفوذ دشمن سرسخت خود حسن صباح به غایت بیمناک بود و می دید که با آن همه تعصب و سرسختی که در حیطه خلافت عباسی و قلمرو سلجوقی نسبت به داعیان و هواداران خلفای فاطمی معمول گشته است, بازدامنه تبلیغات آن قدر وسیع است که عقاید اسماعیلیه ولو به صورت مخفی درحال گسترش است وچون اتفاقا حوزه خواف به علل زیادی طرف توجه داعیان اسماعیلی بود, در عین حال تاسیس نظامیه در خواف فایده ای ازاین گونه نیز داشت که سپری باشد در مقابل نفوذ روز افزون پیروان حسن صباح درخواف (1)


ادامه دارد..........


H..................T
(1)جغرافیای تاریخی ولایت زاوه – ص ۱۶۱-۱۶۲